جبرئیل پیام الهی را رساند و مریم باخبر شد امر حتمی پروردگار به زودی به انجام خواهد رسید و هیچ عذر و بهانه­ای برای جلوگیری از این امر پذیرفته نیست و نخواهد بود چرا که تمامی امور به دست پروردگار است و خود  کارگزار تمامی امور و نتایج و عواقب این امر قطعی است.

۱-۲. مدت زمان حمل

بعد از رسیدن وحی الهی مریم آثار بارداری را در خود مشاهده کرد و خود را به عیسی باردار دید. این امر در قرآن به این شرح آمده است:

• فَحَمَلَتهُ فَانتَبَذَت بِهِ مَکَاناً قَصِیّاً»[۱].سرانجام مریم به او باردار شد و او را به نقطه­ی دور دستی برد. کلمه قصی به معنای دوردست است پس معنای آیه می­شود چون مریم به او باردار شد یعنی به فرزند بشارت داده شده در نتیجه انفراد و اعتزال اختیار کرد و او را به محلی دورتر از خانواده­اش برد. درباره نحوه باردار شدن مریمنقل قول­های مختلفی وجود دارد، بعضی گفته­اند جبرئیل درگریبان مریم دمیده است، عده­ای نیز می­گویند جبرئیل بر پیراهن او دمید و چون مریم پیراهن را بر تن کرد باردار شد، و نیز بیان شده به مجرد نفخ مریم باردار شد. و یا اینکه جبرئیل با دو انگشت آستین پیراهن مریم را گرفته و باد دمید و در همان دم باردار شده است.[۲]

چنانچه در روایات چنین وارد شده است، از امام صادق علیه السلام که فرمودند: «جبرئیل پیراهن مریم را دمید وقتی پیراهن را در بر کرد حامله شد و مدت حمل مریم نُه ساعت بود خداوند هر ساعت را به جای ماهی قرار داد.»[۳]

به هر تقدیر بعد از دمیدن جبرئیل بر مریم او بار دار می­شود و به جایی دور از خانواده و قومش می­رود.

کلبی می­گوید: مریم دارای پسرعمویی به نام یوسف بود چون مریم را آبستن دید خواست او را بکشد که ناگهان جبرئیل آمده و فریاد زد و گفت: به او مبادا تعرض کنی که او از روح القدس بار دار شده است. و وقتی مریم به جهت حمل حال سنگینی پیدا کرد به نحوی بود که پاهایش بر زمین کشیده می­شد و حالش نزدیک به وضع حمل کردن بود وقتی خاله او (همسر زکریا) او را در آن حال دید مضطرب و پریشان شد مریم نیز بخاطر شرم و حیا از خاله­اش و زکریا و دفع تهمت­ها و حرفهای ناروایمردم از آن جا بیرون رفت و به جایی دور متواری شد.[۴]

درباره­ی مدت زمان حمل و بارداری مریم به حضرت عیسی اقوال متفاوتی وجود دارد در بعضی از این اقوال به زمان بارداری که برای مریم بیان شده است، نه ساعت، یک ساعت، دو ساعت، شش ماه، هفت ماه و هشت ماه نیز اشاره شده است.[۵]

در روایاتاز محمدباقر علیه السلام آمده است که فرمود:«جبرئیل گریبان جُبِّه مریم را به دست گرفت و نفخه­ای در آن دمید و در همان ساعت ولو در رحم او به حد کمال رسید همچنانکه بچه نه ماه شده باشد در رحم مادر پس از مغتسل خود بیرون آمد.»[۶]

روایت از ائمه معصوماست که روزی که مریم باردار شد جمعه بوده است، قَال موسَی کاظِم:«الیَومُ الَّذِی حَمَلتَ فیِه مَریَم فَهوَ یَومُ الجُمعَۀ...امام موسی کاظم می فرماید:اما روزی که مریم در آن آبستن شد روز جمعه بود. و هنگام زوال خورشید و آن روز همان روزی بود که روح الامین ناز گشت. جبرئیل در گریبان مریم دمید و او در شب به عیسی باردار شد و صبح روز بعد او را زائید و بارداری او نه ساعت بود و نیز عده­ای گفته­اند مریم در آغاز روز به عیسی بار دار شد و غروب همان روز زائید. و عده­ای نیز گفته­اند مدت حمل او یک ساعت و در وقت زوال خورشید بوده است. به هرحال خبر معتبری که در احادیث و تفاسیر وجود دارد مدت حمل ایشان را نه ساعت بیان کرده­اند.[۷]

در عهد جدید بطور واضح و مشخص از مدت حمل مریم چیزی به میان نیامده است. جز در یک مورد که زمان ماندگاری مریم بعد از ظهر باردار شدن در نزد الیصابات همسر زکریا که سه ماه عنوان شده است.[۸]

۲-۲. مکان وضع حمل

مریم باردار است و زمان وضع حمل اوست، حملی که هیچ کس از پاکی و قداستش خبر ندارد جز پروردگارش پس اوست که در این زمان یار و مددکار او خواهد بود.

• فَاَجَاءَ هَا المَخَاضُ اِلَی جِذعِ النَّخلَةِ؛درد زایمان او را به کنار تنه درخت خرمایی کشاند.»[۹]

در آیه شریفه مخامض کنایه از دفع و الجا است یعنی درد زائیدن او را مجبور به رفتن کرد و کلمه مخاض و همچنین طلق به معنای درد زائیدن است. جذع نخله به معنی ساقه آن است یعنی آیه درصدد بیان این است که، بعد از آنکه از اهل و خانواده خود دوری جست و به محلی دور آمد، به سوی تنه خشک خرمایی در صحرا آمد که نه میوهداشت و نه سبزه­ای و در فصل زمستان بود- الف و لام کلمهالنخلةالف و لام عهد است یعنی عهد است یعنی درختی که در آن بیابان معروف بود.که در راه به عده­ای از بافندگان که در آن زمان معروف­ترین هنرمندان بودند برخورد کرد و محل درخت خرمای خشکیده را از آنها پرسید آنها او را مسخره کردند و جواب صحیح ندادند مریم ایشان را نفرین نمود سپس به طائفه­ای از تجار رسید که به شهر می­رفتند مریم دوباره از آنها محل درخت خرمای خشکیده راپرسید آنها مریم را به محل درخت خرما راهنمایی کردند و مریم در حق تجار دعا نمود و چون به محل درخت خرمای خشکیده رسید درد زایمان او ظاهر شد و عیسی تولد یافت.[۱۰]

از امام موسی کاظم روایت شده است که مکان زایمان مریم روی رود فرات بوده است که در اطراف آن درخت انگور و خرما بود و در خصوص داشتن درخت خرما و انگور هیچ رودی با فرات برابری نمی­کند.[۱۱]

در عهدجدید آمده است: چون پادشاه قصد سرشماری را داشت پس یوسف نامزد مریم به همراه او به بیت لحم رفتند تا نام او را با مریم که نامزد او بود و نزدیک به زائیدن بود ثبت کرد و وقتی که ایشان در آنجا بودند هنگام وضع حمل او رسیده پسر نخستین خود را زائید و او را در قنداقه پیچیده در آخور خوابانید زیرا که برای ایشان در منزل جای نبود.[۱۲]

تقریباً در هرجا سخن از مکان زایمان مریم شده است گفته شده به دلیل عدم جا در مهمانسرا، مریم در خارج از آن محل مهمانسرا زایمان کرده و سپس فرزندش را قنداق کرده و در آخور قرار داده است.[۱۳]

۳-۲.تقاضای مریم از خداوند

مریم که همواره در خلوت و عزلتو تنهایی به عبادت خدا می­پرداخت حالا ناچار است که از مردم گریزان شود، قبلاً کسی سراغ او را نمی­گرفت. گمنام و تک زندگی می­کرد و برنامه خودسازی و انس به خدا را شیوه خود ساخته بود. اما حالا از ترس آبرو و بدنامی ناچار است خود را از مقابل دیدگان مردمساده دل و ظاهربین دور کند، اگر مردم بفهمند که او باردار شده است و اگر بفهمند که او پسری به دنیا خواهد آورد.[۱۴] چه خواهد شد؟

مریم در این افکار غرق بود و درد نیز به او غلبه کرده بود که با خود گفت: « قَالَت یَا لَیتَنِی مِتُّقَبلَ هَذَا وَ کُنتُنَسیاً مِنسِیّاً؛ای کاش پیش از این مرده بودم و به کلی فراموش می­شدم.»[۱۵]

نَسیَ به معنای هرچیز حقیر و متروکی که غیر قابل اعتنا باشد به طوری که به فراموشی سپرده شود. چنانچه درمعنایش گفته شده مثل کهنه حیض یا ذبح حیوانی که برای کشتن آماده است.مریم اگر این سخن را گفت به این خاطر بود که از خجالت و شرم از مردم بود و این دعا را کرد، بنابراین می­گوید ای کاش چیز حقیر و متروکی بودم تا مردم درباره­اش حرف نمی­زدند ولی به زودی حرف خواهند زد.[۱۶]

امام صادق علیه السلام می­فرماید:«مریم این حرف را زد چون در میان قومش فرد عاقل و فهمیده­ای را سراغ نداشت که او را از این عمل زشت تنزیه و بی گناه بداند.»[۱۷]

لذا برای آرامش و دلگرم شدن مریم س از سوی پروردگار ندایی آمد:

« فَنَادَهَا مِن تَحتِهَا اَلَّاتَحزَنِیقَدجَعَلَ رَبُّکِ تَحتَکِ سَرِیّاً؛ناگهان از طرف پایین پایش او را صدا زد که: غمگین مباش. پروردگارت زیر پای تو چشمه آبی قرار داده است.»[۱۸]

ظاهر آیه می­رساند که ضمیر فاعل در جمله ناداها به عیسی برگردد نه به روح، چون با حال فرزند متولد شده نسبت به مادرش در هنگام وضع حمل مناسب­تر است تا حال روح و مریم و نیز برگشتن ضمیر در جمله قبل و بعد به عیسی موید دیگری است برای اینکه ضمیر آمده به حضرت عیسی برمی­گردد. بعضی نیز گفته­اند ضمیر به روح یعنی حضرت جبرئیل برمی­گردد و چنین تصویر کرده­اند که حضرت مریم در هنگام زایمان در جای بلندی قرار داشته است و جبرئیل در پایین آن بوده و از آنجا او را ندا زده است ولی هیچ دلیلی از لفظ آیه بر این امر دلالت نمی­کند.[۱۹]

از امام محمدباقرروایت شده است:«عیسی پای خود را بر زمین زد پس از زیر پایش چشمه­ای جاری شد. از پیامبر نیز درباره سرّیاً سوال شد، فرمود به معنای نهر کوچکی است.»[۲۰]

در عهد جدید به هیچ یک از این وقایع اشاره­ای نشده است، بلکه گفته شده، مریم در نهایت آرامش نوزاد خود را به دنیا آورد، و زائید پسر خود را بدون رنجی.[۲۱]

۴-۲. حکمت تلاش مریم برای تهیه غذا

مریم فردی بود که به هنگام عبادت در محرابش برای او ارزاق و مائده آسمانی آورده می­شد آن هم غذاهایی که در فصول آن وقت غیرمعمول بود. چنانچه موجب انگیزه دعای پیامبر خدا زکریا شده و او را در طلب فرزند مشتاق می­کند اما الان که مریم در وضع ناخوشایند روحی و جسمانی به سر می­برد چگونه از نظر خوراک تامین خواهد شد«وَهُزِّی اِلَیکِ بِجِذعِ النَّخلَةِ تُسَاقِط عَلَیکِ رُطَباً جَنِیّاً؛ و این تنه نخل را به طرف خود تکان ده، رطب تازه­ای بر تو فرو می­ریزد.»[۲۲]

کلمه هزء در جمله به معنای تکان دادن به شدت است و کلمه تساقط از مساقطه است به معنای اسقاط است و ضمیر در آن به درخت خرما بر می­گردد و اگر تکان دادن را در رابطه با شاخه درخت خرما آورده شده است به این نکته است که درخت خرما مدت طولانی خشکیده بوده و در همان ساعت و لحظه­ای که مریم دستش را به سمت درخت خرما دراز کرد سبز شده و برگ و ثمر گرفته است. و کلمه رطب به معنای خرمای پخته و رسیده است. خرمای سبز قبل از رسیدنرا جنیّ می گویند. جنیّ به معنای چکیده شده است.[۲۳]

آنکه به مریم خطاب آمد شاخه درخت خرما را تکان بدهد و ایشان عرض کردند، پروردگارا پیش از این که سالم و تندرست بودم و رنج زایمان و نفاس نداشتم روزی به من عطا می­کردی بدون آنکه هیچ زحمت و سعی و تلاش کرده باشم اما الان می­فرمایی درخت خرما را تکان بدهم تا خرما ریخته شود در جواب خطاب شد: در آن زمان دلت به تمامی مشغول به ما بود اما حالا عیسی در گوشه­ای از دلت جای گرفته و تعلق خاطر به او داری ما نیز روزی تو را به گوشه درخت نخل قرار داده­ایم پس تلاش کن تا بتوانی به آن دسترسی پیدا کنی. این امتحان الهی است آن روز مریم سالم بود، مائده آسمانی برایش نازل می­شد اما امروز که باردار است و بی کس است باید درخت خرما را تکان بدهد تا غذایی بدست آورد.[۲۴]

یکی از اصحاب امام صادق علیه السلام می­گوید: «دیدم امام بین باغهای کوفه حرکت می­کرد تا به درخت خرمای رسید کنار آن وضو گرفت و رکوع و سجود به جای آورد و من شمردم آن حضرت در سجده پانصد مرتبه تسبیح خدای را به جای آورد. سپس به نخل تکیه کرد و دعا فرمود وسپس گفت: به خدا قسم این همان درختی است که خداوند عزوجل به مریم فرمود (هزئ الیک).»[۲۵]

در میان تمامی ارزاق و میوه­های موجود چرا خداوند خرما را برای مریم مهیا می­کند؟، چرا که غذای مورد سفارش شده قرآن و روایات برای زنی که وضع حمل کرده است خرمای تازه است و نیز از میوه های بهشتی است. أبی عبدالله قَال:« خَمسٌ مِن فاکِهَۀِ الجَنَّۀِ فِی الدُّنیا:الرُّمان الأُمیِسُّی وَ التُّفَاح وَ السَّفَرجَل وَ العِنبَ وَ الرُّطَبَ المَشان؛امام صادق می فرماید: از میوه های بهشتی پنج نمونه در دنیا است، انار دشتی و سیب و به و انگور و خرمای تازه مشان.»[۲۶]

پیامبر فرمودند: «زنانی که زایمان کرده­اند اولین غذایشان رطب باشد» و حضرت علی فرمودند: «بهترین غذای زن باردار خرمای تازه است و هیچ دارویی برای او بهتر از خرما نیست.»[۲۷]

رطب ثمر درخت خرما پیش از خرما شدن است و دانشمندان غذا شناس می­گویند قند فراوانی که در خرما وجود دارد از سالمترین قندهاست که حتی در بسیاری از موارد، مبتلایان بیماری قند نیز می­تواند از آن استفاده کنند و می­گویند در خرما ۱۳ماده حیاتی و ۵نوع ویتامین را کشف کرده­اند که مجموع آنها خرما را به صورت منبع غذایی غنی در آورده است. در خرما کلسیم وجود دارد که عامل اصلی استحکام استخوان­هاست و نیز فسفر وجود دارد که از عناصر اصلی تشکیل دهنده مغز و مانع ضعف اعصاب و خستگی است و نیز پتاسیم موجود است که فقران آن در بدن علت حقیقی زخم معده است. ۴۰۰ نوع درخت خرما وجود دارد که هر درخت خرما با طعم و رنگ جداگانه­ای دارد.[۲۸]

در این رابطه در عهد جدید به هیچ مطلبی اشاره نشده است.

۵-۲. فرمان روزه سکوت به مریم

مریم که فرزند خود را به دنیا آورده است و در آغوش گرفت و از لحاظ جسمانی نیز تأمین شد، تنها یک دغدغه دارد آن هم روبرو شدن با قوم و قبیله خویش، آن هم قوم یهود و بنی اسرائیل آنان که نه این واقعه و نه معجزه بارداری بدون شوهربرایشان قابل درک و فهم است پس چه کسی پاسخگو به این قوم خواهد بود.

« فَکُلِی وَ اشرَبِی وَ قَرِّی عَیناً فَاِمَّا تَرَیِنَّمِنَ البَشَرِ اَحَداً فَقُولِی اِنِّی نَذَرتُ لِلرَّحمَانِ صَوماً فَلَن اُکَلِّمَ الیَومَاِنسِیّا؛بخور و بنوش و چشمت را روشن دار و هرگاه کسی از انسانها را دیدی بگو من برای خدای رحمان روزه­ای نذر کرده­ام بنابراین امروز با هیچ انسانی سخن نمی­گویم.»[۲۹]

از رطب تازه رسیده بخور و از جوی آبی که زیر پایت جاری شده بیاشام و بدون اینکه به خود غم و اندوهی راه دهی. خشنود باش و اگر به خوردن و آشامیدن سفارش کرده است چون این دو یکی از نشانه­های مسرت و خوشوقتی است و کسی که گرفتار مصیبتی است دیگر نمی­تواند از غذای لذیذ و از آب گوارا لذت ببرد و مصیبت موجب می­شود تا فرد میل به غذا و آشامیدنی نداشته باشد بنابراین به مریم گفته شده که از این دو نعمت و عنایتی که خدا به او کرده شادمان شده و دیگر غمگین و ناراحت نباشد اما از اینکه به تو تهمت بزنند می­ترسی و از اینکه از تو بازخواست شود با کسی حرف نزن من جواب آنها را خواهم داد. در جایی گفته شده است که عیسی این سخنان را به مادرش فرموده است اینچنین که عیسی به مریم گفت: مرا قنداق کن و مرتب نما و چون مریم اینچنین کرد عیسی به او گفت: «فَکُلِی وَ اشرَبِی وَ قَرِّی عَیناً فَاِمَّا تَرِینَّ الَبَشَراَحَداً فَقُولِی اِنِّی نَذَرتُ لِلرَّحمَانِ صَوماً وَ صُمتاً»[۳۰]، و آیه این چنین نازل شده است:«فَلَن اُکَلِّمَ الیَومَ اِنسِیّاً.»[۳۱]

بعضی گفته­اند: چون مریم بر وضع حمل نایل شد حق تعالی جمعی از ملائکه را فرستاد تا گرد مریم درآمدند و آن هنگام که عیسی متولد شد او را برداشتند و شستند در آن چشمه آب و در حریر بهشت پیچیده ودر کنار مریم نهادند و به وی ندا رسید که مریم نذر کن امروز روزه سکوت داری پس اگر دیدی کسی را و از تو جویای علت این فرزند شدند.[۳۲]

درباره روزه سکوت آمده است که مقصود روزه از روزه­ی سکوت است. همچنان که از آیه بر می­آید این قسم روزه در آن دوره مرسوم بود و برای همین نیز به مریم چنین فرمانی داده شده است. اینکه گفته شد بگو روزه گرفته­ام. سخن گفتن نیست چون اگر سخنی نگوید، روزه سکوت است بلکه مقصود از آن فهماندن است ولو با اشاره چون فهماندن مطلب تنها سخن گفتن نیست بلکه با اشاره هم ممکن است.[۳۳]پس زمانی که قوم یهود مریم را در محراب عبادتش نیافتند و به دنبال ا و به راه افتاده و جویای او شدند زکریا نیز خارج شد او نیز به راه افتاد و مریم در حالی که عیسی در آغوش او بود. را دیدند پس زنان مؤمن بنی اسرائیل شروع به پرتاب آب دهان به سمت او کردند ولی مریم با هیچ کس سخن نگفت.[۳۴]

در عهدجدید در این باره هیچ اشاره­ای نشده است.

 منبع: برگرفته از: پایان نامه سطح ۲،« مقایسه سیمای حضرت مریم در قرآن کریم با عهد جدید»، عالیه رسولی( طلبه سطح۳ حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم ع).